Погляд на різні аспекти використання штучного інтелекту в технічній творчості

Автор(и)

DOI:

https://doi.org/10.31498/2225-6733.51.2025.344599

Ключові слова:

технічна творчість, штучний інтелект, метод проб і помилок, аналогія, мозковий штурм

Анотація

Успішне застосування прийомів та методів технічної творчості завжди ґрунтувалося та ґрунтується на врахуванні сучасних тенденцій розвитку науки, техніки, виробництва. Віднедавна використання штучного інтелекту стало повсюдним. Технічна творчість, що довгий час була прерогативою людини, теж попала під вплив цього тренду. Дана стаття спрямована на аналіз позитивних та негативних сторін взаємодії людини та штучного інтелекту в процесі розв’язання різноманітних технічних проблем. Спочатку розглянуто загальні засади та можливі наслідки співпраці «тандему» людина – ШІ в науці і техніці. Висловлено впевненість, що провідну роль в цій взаємодії має відігравати людина, а штучній інтелект – бути лише знаряддям, хоча дуже ефективним і корисним. Водночас висвітлені підводні каміння залучення штучного інтелекту до творчого процесу в сфері діяльності, що аналізується. Далі на прикладах залучення штучного інтелекту при реалізації найбільш поширених прийомів пошуку технічних рішень, таких як метод проб та помилок, асоціативні методи, мозковий штурм, конкретизуються позитивні та негативні наслідки цього залучення. По закінченню аналізу автори узагальнюють свої думки стосовно порушеної проблеми та роблять висновки, головним з яким є те, що ШІ не може повноцінно замінити людину в сфері технічної творчості. Найкращий результат може бути отримано за гармонічного поєднання можливостей людини та штучного інтелекту

Біографії авторів

Л.О. Дан , ДВНЗ «Приазовський державний технічний університет», м. Дніпро

Кандидат технічних наук, доцент

Л.О. Трофімова , ДВНЗ «Приазовський державний технічний університет», м. Дніпро

Кандидат технічних наук, доцент

Посилання

[1] Altshuller G.S. Creativity as an Exact Science: The Theory of the Solution of Inventive Problems. New York, NY: CRC Press, 1984. 320 p. DOI: https://doi.org/10.1201/9781466593442.

Крупа В. В. Теорія технічних систем: особливості побудови створення та розвитку : навчальний посібник. Тернопіль : Осадца Ю. В., 2023. 308 с.

Загорецька О. С., Загорецька Г. С. Основи науково-технічної творчості. Київ : Національний технічний університет України «Київський політехнічний інститут імені Ігоря Сікорського», 2018. 210 с.

Зянько В. В., Лазарєва Т. А. Основи науково-технічної творчості та патентознавство : навч. посіб. Харків : Харківський національний автомобільно-дорожній університет, 2014. 180 с.

Ulrich K. T., Eppinger S. D. Product Design and Development. 8th ed. New York : McGraw-Hill Education, 2024. 350 p. DOI: https://doi.org/10.1036/9781264426540.

Dym C. L., Little P., Orwin E. Engineering Design: A Project-Based Introduction. 4th ed. Hoboken : John Wiley & Sons, 2014. 400 p. DOI: https://doi.org/10.1002/9781118944510.

Kwatra S., Salamatov Y. Laws of Technical Systems’ Evolution. Trimming, Miniaturization and Ideality via Convolution Technique of TRIZ. India : Springer, 2013. Pp. 1-22. DOI: https://doi.org/10.1007/978-81-322-0737-5_1.

Altshuller G. The Innovation Algorithm: TRIZ, Systematic Innovation and Technical Creativity. Worcester : Technical Innovation Center, Inc., 1999. 280 p.

Pandey A., Panday P., Joshi B. Design and development of applications using human-computer interaction. Innovations in Artificial Intelligence and Human-Computer Interaction in the Digital Era. Academic Press, 2023. Pp. 255-293. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-323-99891-8.00011-5.

Human and artificial cognition / G. Siemens et al. Computers and Education: Artificial Intelligence. 2022. Vol. 3. Article 100107. DOI: https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100107.

Альтшуллер Г. С. Знайти ідею: Вступ до ТРВЗ – теорії розв'язання винахідницьких задач. Київ : Баланс Бізнес Букс, 2007. 220 с.

Osborn A. F. Applied Imagination: Principles and Procedures of Creative Problem Solving. 1st ed. Oxford, England : Charles Scribner’s Sons, 1953. 317 p.

Creativity: An Individual or Collective Phenomenon? A Historical-Psychological Perspective / Barón-Birchenall L., Sánchez-Vallejo A., Toro-Silva C., Folleco-Eraso A. Adaptive Behavior. 2025. Vol. 33, Iss. 4. Pp. 249-269. DOI: https://doi.org/10.1177/10597123251343849.

Сова М. О., Дєніжна С. О., Пєтухова І. О. Психологія творчості : навчальний посібник. Ірпінь : Державний податковий університет, 2022. 392 с.

Яланська С. П. Психологія творчості : навч. посіб. 2-е вид., випр., допов. Полтава : Сімон, 2018. 182 с.

Ярошенко І. В. До питання розвитку творчих здібностей особистості. Психологічні проблеми творчості : матеріали ХХІV Міжнар. наук. психол. конф., м. Київ, 24 червня 2024 р. / за ред. В. О. Моляко. Київ : Ін-т психології ім. Г. С. Костюка НАПН України, 2024. С. 228-233.

Boden M. A. The Creative Mind: Myths and Mechanisms. Routledge, 2004. 360 p. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203508527.

Hybrid collective intelligence in a human–AI society / M. M. M. Peeters et al. // AI & Society. 2021. Vol. 36, № 1. Pp. 217-238. DOI: https://doi.org/10.1007/s00146-020-01005-y.

Toner-Rodgers A. Artificial Intelligence, Scientific Discovery, and Product Innovation. arXiv pre-print. 2024. arXiv:2412.17866. DOI: https://doi.org/10.48550/arXiv.2412.17866.

Haase C., Sio U. N., Lortie-Forgues H. Human-AI Co-Creativity: Exploring Synergies Across Levels of Creative Collaboration. arXiv pre-print. 2024. arXiv:2411.12527. DOI: https://doi.org/10.48550/arXiv.2411.12527.

Anthony C., Bechky B. A., Fayard A.-L. “Collabo-rating” with AI: Taking a system view to explore the future of work. Organization Science. 2023. Vol. 34, № 5. Pp. 1672-1694. DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.2022.1651.

Agent Laboratory: Using LLM Agents as Research Assistants / S. Schmidgall et al. arXiv pre-print. 2025. arXiv: 2501.04227. DOI: https://doi.org/10.48550/arXiv.2501.04227.

Shneiderman B. Human-Centered AI. Oxford University Press, 2020. 400 p. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780192845290.001.0001.

Russel S. J., Norvig P. Artificial Intelligence: A Modern Approach. 4th ed. Pearson, 2021. 1115 p.

Aydoğan S. Negative Effects of Artificial Intelli-gence On Human Creativity Ability. Consumer, Marketing, AI: Dark Sides and Ethics. 2025. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub710.c3033.

AI vs Human Creativity: Are Machines Generating Better Ideas? / Naveed F., Khan I. A., Murtaza R. M., Subhani A. Technium Romanian Journal of Applied Sciences and Technology. 2025. Vol. 30. Pp. 117-128. DOI: https://doi.org/10.47577/technium.v30i.13023.

Zhai C., Wibowo S., Li L. D. The effects of over-reliance on AI dialogue systems on students' cognitive abilities: a systematic review. Smart Learn-ing Environment. 2024. Vol. 11. Article 28. DOI: https://doi.org/10.1186/s40561-024-00316-7.

Gerlich M. AI Tools in Society: Impacts on Cogni-tive Offloading and the Future of Critical Thinking. Societies. 2025. Vol. 15, iss. 1. Article 6. DOI: https://doi.org/10.3390/soc15010006.

Wade M. Is AI a Threat to Human Creativity? URL: https://www.oxford-aiethics.ox.ac.uk/ai-threat-human-creativity (дата звернення: 21.07.2025).

Shaw P., Devgun P. AI in Content Creation. International Journal for Multidisciplinary Research (IJFMR). 2025. Vol. 7, iss. 3. Pp. 1-9. DOI: https://doi.org/10.36948/ijfmr.2025.v07i03.45053.

Whimbey A., Lochhead J., Narode R. Problem Solving & Comprehension. New York : Psychology Press, 2013. 440 p. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203130810.

Zuccarini C., Ramachandran K., Jayaseelan D. D. Material discovery and modeling acceleration via machine learning. APL Materials. 2024. Vol. 12, iss. 9. Article 090601. DOI: https://doi.org/10.1063/5.0230677.

AI methods in materials design, discovery and manufacturing: A review / Papadimitriou I., Gialampoukidis I., Vrochidis S., Kompatsiaris I. Computational Materials Science. 2024. Vol. 235. Article 112793. DOI: https://doi.org/10.1016/j.commatsci.2024.112793.

Estevez D., Qin F. High-performance carbonaceous absorbers: From heterogeneous absorbents to data-driven metamaterials. Carbon. 2025. Vol. 233. DOI: https://doi.org/10.1016/j.carbon.2024.119850.

Grilli L., Pedota M. Creativity and artificial intelli-gence: A multilevel perspective. Creativity and Innovation Management. 2024. Vol. 33, iss. 2. Pp. 234-247. DOI: https://doi.org/10.1111/caim.12580.

Ivcevic Z., Grandinetti M. Artificial intelligence as a tool for creativity. Journal of Creativity. 2024. Vol. 34, iss. 2. Article 100079. DOI: https://doi.org/10.1016/j.yjoc.2024.100079.

Beaty R. E., Kenett Y. N. Associative thinking at the core of creativity. Trends in Cognitive Sciences. 2023. Vol. 27, iss. 7. Pp. 671-683. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tics.2023.04.004.

Kapp K. M. The gamification of learning and in-struction: game-based methods and strategies for training and education. San Francisco, CA : Pfeiffer, 2012. 268 p.

Козинець І. І. Мозковий штурм як одна з форм колективного обговорення проблем. Наукові записки Бердянського державного педагогічного університету. Серія: Педагогічні науки. 2015. Вип. 1. С. 99-103.

A Research Agenda for Hybrid Intelligence: Aug-menting Human Intellect With Collaborative, Adaptive, Responsible, and Explainable Artificial Intelligence / Z. Akata et al. Computer. 2020. Vol. 53, iss. 8. Pp. 18-28. DOI: https://doi.org/10.1109/MC.2020.2996587.

Karanjakwut C., Charunsri K. Transforming AI chatbots for a brainstorming teaching technique of process writing. Malaysian Online Journal of Ed-ucational Technology. 2025. Vol. 13, iss. 1. Pp. 1-18. DOI: https://doi.org/10.52380/mojet.2025.13.1.559.

Memmert L., Bittner E. Human-AI Collaboration for Brainstorming: Effect of the Presence of AI Ideas on Breadth of Exploration. Proceedings of the 57th Hawaii International Conference on System Sciences, Honolulu, Hawaii, USA, 3-6 January 2024. Pp. 421-430. DOI: https://doi.org/10.24251/HICSS.2024.050.

##submission.downloads##

Опубліковано

2025-10-30

Як цитувати

Дан , Л., & Трофімова , Л. . (2025). Погляд на різні аспекти використання штучного інтелекту в технічній творчості. Вісник Приазовського Державного Технічного Університету. Серія: Технічні науки, (51), 40–49. https://doi.org/10.31498/2225-6733.51.2025.344599

Номер

Розділ

122 Комп'ютерні науки та інформаційні технології